By Daniel Schut — Jul 5, 2024

Hot takes on clickbait - 5 juli 2024

Verse clickbait! Wat heb ik de afgelopen week allemaal gelezen, en waarom?

Die 15-minuten-stad is zo gek nog niet

Wappies schieten graag op het idee van de 15-minuten-stad. Dom! Dit artikel in The Economist bewijst dat zo'n 15-minuten-stad leidt tot gezondere en gezelligere bewoners: https://www.economist.com/europe/2024/06/20/why-southern-europeans-will-soon-be-the-longest-lived-people-in-the-world

Kunstmest en (v)liegwerk

BBB en achterban vinden dat Nederland als vruchtbare delta een morele plicht heeft de wereld te voeden. Maar is Nederland wel zo'n vruchtbare delta?

Chantal Hendriks van de bodemkundigenvereniging in het FD: 'Zandgrond is alleen met kunstmest en vliegwerk vruchtbaar te houden. Dat kan niet op een duurzame manier op de lange termijn.’

fd.nl/economie/1519190/nederland-een-grote-vruchtbare-delta-daar-kun-je-over-twisten

Geweldige frase, kunstmest en vliegwerk. Maar één stap verder en je hebt: kunstmest en liegwerk. Als dit niet de titel van een goed doorwrocht onderzoeksjournalistiek boek over landbouw wordt, dan toch op zijn minst een kritische slogan bij de onvermijdelijk aankomende verkiezingen!

Is er werk 'plenty'?

Reinier Goedvolk van McKinsey sloeg een hete bitterbal achterover en blies tegen het Financieele Dagblad dat er 'werk plenty' is:

https://fd.nl/bedrijfsleven/1520660/er-is-werk-plenty-maar-we-werken-niet-aan-de-juiste-dingen

Leugens met cijfers - statistiek blijkt wéér eens een instrument van de bourgeoisie, reageerde FNV vier dagen later:
https://fd.nl/opinie/1521195/in-het-duurbetaalde-rapport-van-mckinsey-gaan-spookgetallen-plots-een-eigen-leven-leiden

We leggen de links-rechts-fittie tussen aandeelhoudersbelangen en werknemersbelangen even terzijde en vragen: wat kunnen we hiervan leren?

Veel, want als je goed leest, zie je dat de beide kemphanen het eigenlijk eens zijn. Dé hoofdvraag voor de Nederlandse economie in de komende jaren is: 'wie wil en kan er nog werken, waaraan en voor hoeveel?'

Dat ze beiden een accentverschil leggen in hoe die vraag beantwoord moet worden, ligt voor de hand: FNV kiest vanzelfsprekend de kant van de werknemers die ze vertegenwoordigt en pleit voor fikse loonverhogingen - de werkgevers die dat niet kunnen betalen, hebben dan gewoon pech: dat is marktwerking!

Het advieskantoor suggereert loonsverhogingen óók als optie. In klassiek consultantsjargon: 'Daarnaast moet het financieel aantrekkelijk zijn om meer deel te nemen aan het arbeidsproces.' De andere oplossingen zijn meer beredeneerd vanuit het perspectief van werkgevende aandeelhouders: werknemers moeten zelf maar hun scholing ter hand nemen en zelf nadenken naar welke sector ze een carrièreswitch willen maken.

Ook logisch: 'where you stand, depends on where you sit', heb ik ooit als politicoloog geleerd.

Maar hoe je het ook leest, uiteindelijk zijn beiden het eens over wat eronder ligt: de arbeidsmarkt is een verkopersmarkt geworden - van verkopers van arbeid, wel te verstaan. Net als op de huizenmarkt kunnen de kopers, in dit geval de werkgevers dus, weinig anders doen dan gewoon méér bieden.

Over de kosmische horror die GenAI is

'Ben jij een leraar Nederlands genaamd Kevin?'

Nee, dat ben ik niet.

Maar natuurlijk geloof ik direct dat een Telegram-profiel van een jonge, knappe Chinese vrouw wél echt is. Natuurlijk is dat zeker weten niet een scammer met een AI-gegenereerde foto. Ook al zien de letters op het notitieblok dat de vrouw vasthoudt er vreemd uit: harige hanepoten, geen Chinees, geen Nederlands. Als ik inzoom en mijn ogen samenknijp lijkt het wel alsof er staat:

Ph'nglui mglw'nafh Cthulhu R'lyeh wgah'nagl fhtagn

Rare nonsens.

Op de achtergrond van de foto: een TV-scherm met daarop een oudere Chinese vrouw. Het lijkt alsof ze beweegt: het is dus geen profielfoto, maar een profiel-GIF'je. Ik vergroot het plaatje uit. Het lijkt alsof de ogen van de oude vrouw zijn dichtgenaaid met dik, zwart garen. Haar mond is ook dichtgenaaid - en toch beweegt die mond.

Lijkt vreemd en tegennatuurlijk, maar is gewoon weer één van die malle dingen die AI genereert. Zoals een hand met acht vingers. Of het door AI-model Sora gereconstrueerde gezicht van een oprichter van een Amerikaanse speelgoedwinkel, dat net iets te ver op de nek kan draaien, telkens net iets anders is, en om heel veel andere, moeilijk aanwijsbare redenen totaal bizar is: https://www.cnet.com/tech/services-and-software/toys-r-us-kids-meet-ai-in-a-video-using-sora-from-openai/

De oude Chinese TV-mevrouw met dichtgestikte ogen en mond lijkt zelfs iets te lispelen door het zwarte garen heen. Ik leun naar het scherm en hoor: 'Speciale aanbieding! Droom de slapeloze droom met ons. Klik om de gebruikersvoorwaarden te accepteren. Speciale aanbieding! Droom de slapeloze droom met ons. Klik om de...'

Ad infinitum. Ad nauseam.

Dat lijkt me wel wat. Ik klik, accepteer de voorwaarden, en...

Innovatiebeleid!

In het Financieele Dagblad weer een artikel over het belang van innovatiebeleid. Deze keer van de Wendy de Jong, voorzitter van ROM Nederland - de landelijke club van de negen Regionale OntwikkelingsMaatschappijen:

Gelukkig gaat ze in gesprek met de aankomende minister van Economische Zaken. Maar in het publieke debat mis ik nog wel de diepgravende analyse: hoe weten we zo zeker dat innovatie de belangrijkste drijfveer van welvaarts- en welzijnsgroei is? En hoezo zijn de ROMs dan de belangrijkste motor van die drijfveer?

Ik luisterde eens wat, in plaats van te lezen

'The cure for the ills of democracy is...more democracy'

Aan die woorden van Nobelprijswinnares Jane Addams moest ik denken toen ik deze podcast beluisterde: https://open.spotify.com/episode/0uNYbpQJf8umGapslanFrA?si=387538a248e04007&nd=1&dlsi=aad15c9119ed4b15

Hierin bespreken politicologen Armin Schäfer en Michael Zürn hun nieuwste boek: 'The Democratic Regression: The Political Causes of Authoritarian Populism'. Een bijzonder relevant boek voor deze tijd!

Betreft de oorzaken debunken ze enkele mythes over de 'rechts-populistische kiezers'. Zo zeggen ze dat de volgende drie kritieken onterecht en waarschijnlijk niet waar zijn:

de rechts-populistische kiezers, dat zijn nazi's
de rechts-populistische kiezers, dat zijn oude 'achterblijvers' van de globalisatie
de rechts-populistische kiezers, dat zijn burgers die zich makkelijk laten misleiden door demagogen

Waarmee ze vooral willen zeggen: onder al die rechts-populistische stemmers vind je misschien heus ook wel nazi's, teleurgestelde achterblijvers en demagogie-gevoelige dommerds. Maar je vind die ook elders - en het bestaan van deze handige zwarte schapen is niet genoeg om 'de ruk naar populistisch-rechts' te verklaren.

Wat dit dan wel verklaart? Dat er een kern van waarheid zit in de populistische kritiek (of die nu van links of rechts komt): onze democratieën hebben niet altijd het beste geboden voor iedereen. De plannen van autoritair aangelegde populisten bieden zéker niet het beste voor iedereen - maar een fundamentele weeffout in elke democratie, is dat dát niet duidelijk te maken is.

Extra interessant zijn daarom de oplossingen die de auteurs bieden. Die oplossingen deden me denken aan het citaat van Addams hierboven: de auteurs willen méér democratie, van burgerberaad tot oprechte burgerparticipatie, van meer en betere representatie in de volksvertegenwoordiging tot meer volksvertegenwoordiging bij technocratische instituties, van meer democratie in alle bestuurslagen, van partij-bijeenkomst tot Brussel...en tot slot: politiek burgerschapsonderwijs.

Niet voor niets eindigen ze hun betoog met de zin: 'the defence of democracy requires more democracy'. De geest van Jane Addams kijkt toe en knikt instemmend mee.

Lekker nerden over planten

Wat een heerlijk nerdy interview met de nieuwe hoogleraar plant stress resilience aan de Universiteit Utrecht, Rashmi Sasidharan in het NRC gisteren:

Heerlijk nerdy omdat professor Sasidharan overloopt van de prachtige voorbeelden van hoe ingenieus planten soms kunnen zijn.

Ze vertelt bijvoorbeeld over twee soorten zuring, gewoon, Hollandse zuring, die elk een compleet andere strategie hebben om overstromingen te doorstaan.

En ze vertelt over de Stellaria Longipes, die soms zelfs kan onderscheiden of de schaduw waar ze nu last van heeft, van een voorbijdrijvende wolk komt, of van een concurrerende plant.

'Gooi er een kwartje in, en ze gaat maar door' denk je dan - maar dat is juist goed!

En de meeste redacteuren bij bijvoorbeeld TV-programma's schrikken dan terug: waar blijft de kijker/luisteraar/lezer bij zo'n ideeënwaterval? Raakt die het spoor niet bijster? Moet de presentator niet even tussenbeide komen, even op de rem trappen, zodat het publiek even op adem kan komen?

Nee, dus. Want wat het publiek herkent is passie. In human-resources jargon 'intrinsieke motivatie'. En via die authentieke passie krijg je élk idee uitgelegd - hoe ingewikkeld of schijnbaar saai dan ook. Daarom ook extra bonuspunten voor NRC-journalist Gemma Venhuizen: iemand met een passie interviewen is één ding. Maar die passie dan ook op papier krijgen, is een vak apart. Een geweldig voorbeeld voor wetenschapscommunicatie/wetenschapsjournalitiek, dat artikel. Gaat het lezen!

Can you eat that? Slakken overal!

Staalslakken trekken achteloos een slijmerig spoor van verwoesting, hun glimmende, bikkelharde slakkenhuizen ondoordringbaar voor elk roofdier, van de beton-egel tot de tungsten-ekster en de diamant-spreeuw.

Staalslakken: onvermoeibaar en onverstoorbaar gaan ze door met hun verduvelde missie om een einde te maken aan de Nederlandse ansjovis-vangst.

Staalslakken: zelfs ze verzuipen grafeenbier helpt niet tegen deze geharde beesten, die...

Wat? Oh, ik begreep het even verkeerd. Staalslakken zijn natuurlijk helemaal geen echt bestaande diersoort. Het is een steenachtig restproduct van de productie van staal: https://www.ilent.nl/onderwerpen/bodemtoezicht/staalslakken

En volgens één van de laatst overgebleven ansjovisvissers in Nederland, nabij Bergen op Zoom, zijn die staalslakken er de oorzaak van dat er geen ansjovisjes meer zijn.

Of dat echt dé oorzaak, of de énige oorzaak is, weet ik niet. Wat ik wel weet is waarom ik het woord 'staalslakken' even verkeerd las: slakken, met name naaktslakken, zijn overal dit jaar. Het is, in de woorden van slakkenkundige Sylvia van Leeuwen een 'buitengewoon goed jaar voor slakken': https://www.volkskrant.nl/binnenland/op-naaktslakkenjacht-in-een-volkstuin-morgenochtend-zijn-jullie-een-lekker-ontbijtje-voor-de-eendjes~bd8ac8e5/

Slakken overal, slakken altijd, slakken met huizen, naaktslakken, slakken die kreetjes slaken, slakken die zich niet laten smoren of stukmaken, slakken die sluw hun slag slaan en als jij slaapt je tuin binnen sluipen om die te slopen, slakken die slak-slak-slakken...

Maar dus niet: staalslakken.

Wat leren we hiervan?

Ik hou de wekelijkse linkdump bij om twee vragen te beantwoorden:

Wat heb ik allemaal gelezen deze week?
Waarom?

Nu heb ik méér gelezen dan dit - het typen van een kleine aantekening in mijn Zettelkasten of Memex (dat is deze website, duh, conform hoe Cory Doctorow het aanbeveelt!), kost me iets meer tijd dan verwacht, waardoor ik iets selectiever ben.

Maar: waarom ik dit allemaal lees: dat is me nog steeds niet duidelijk. Er moet een beter antwoord zijn dan: 'dit is wat alle apps, nieuwsbrieven, websites en andere media allemaal op mijn oogbollen schieten, en dit zijn de eerste paar links die ik eruit pikte'.

Als jij het weet, mag je het zeggen.