Ik ben niet gek, ik ben een zeppelin

Ik recenseerde eerder al eens een boek van Peter Watts: 'Don't feed the vampires, ik bedoel: Netflix'. Ik vond mijn eigen gedachtegang toen bijzonder wereldvreemd: hoezo maakte ik van een klassieke 'hard sci-fi'-roman een soort van metafoor voor...Netflix? En technofeudalisme? Moet dat nou, een vet verhaal waar ingenieurs hun vingers bij aflikken verpesten met een gemankeerd soort 'literaire' interpretatie?

Nou, ja. Want: ik heb net 'The Freeze Frame Revolution' (FFR) van dezelfde schrijver gelezen, en wéér dacht ik: dit is een metafoor voor technofeudalisme. In dit geval voor hoe moeilijk het is om je te onttrekken aan een social media-netwerk, als dat netwerk zowel jouw aandacht, als jouw interpersoonlijke communicatie, als jouw persoonlijke herinneringen overgenomen heeft.

Want wat is het plot van FFR? Spoilers: deze roman speelt zich af op een tot een ruimteschip omgebouwde asteroïde. Het schip wordt bestuurd door een AI-autopiloot met de bijnaam 'de Chimp', en deze is geprogrammeerd om ongeveer half zo dom te zijn als mensen. De reis van het schip zelf duurt miljoenen jaren, en eens in de zoveel tijd ontdooit de Chimp kortstondig enkele leden van de bemanning, voor een stukje van de missie waarbij zijn eigen denken hem tekortschiet en hij het laterale denken van mensen nodig heeft. Ook al duurt de reis zo lang, de mensen ervaren dus maar een beperkte reistijd: van ontdooi-moment naar ontdooi-moment.

Ondanks de beperkte waaktijd, slaat toch al snel de vertwijfeling en vrijheidsliefde toe bij enkele bemanningsleden. Mensen komen in opstand tegen de missie - en hun eerste obstakel is de Chimp. Maar zoals de blurb op de achterkant van het boek zegt: hoe spannen die mensen samen tegen een vijand die nooit slaapt, die kijkt door jouw ogen en hoort door jouw oren? Hoe smeed je complotten met je kleine club bondgenoten, als je niet eens weet of je een volgende keer tegelijker met ze wakker bent?

Die blurb alleen al doet me denken aan mensen die op Facebook en Whatsapp oproepen om van Facebook en Whatsapp af te gaan. En die het dan vervolgens niet lukt. Want: hoe spannen gewone burgers zoals jij en ik samen tegen Meta (en Microsoft, en Google, en Amazon, en Apple, de hele ratsmodee) als Meta meekijkt en luistert met alles wat we doen? Als Meta zowel de manier is waarop we met elkaar praten, áls onze archieven beheert ("we geven om jouw herinnering van vijftien jaar geleden", ja, túúrlijk joh)?

De grap is dat het de meesten van ons dus niet lukt om te ontsnappen aan de klauwen van Meta (en de hele ratsmodee). Niet omdat de algoritmes van Meta zoveel slimmer zijn, maar omdat Meta een persoonlijke informatie-coup heeft gepleegd. Of het de bemanning in FFR lukt om te ontsnappen aan de Chimp, laat ik in het midden.

Maar: ik dacht dus dat ik idioot was door voor de tweede keer een sci-fi-roman van Peter Watts te lezen als een metafoor voor technofeudalisme. Het zal wel meer over mij zeggen dan over het boek, dacht ik. Maar toen: toen surfte ik even rond op de website van Peter Watts, en toen kwam ik deze lezing van hem tegen: een lezing voor een groep 'informatieprofessionals', over de alomtegenwoordige online-surveillance:

https://www.rifters.com/real/shorts/TheScorchedEarthSociety-transcript.pdf

Ik ben dus niet gek. Ik ben een zeppelin.

En PS: kijk ook eens hier:

https://rifters.com/real/shorts/PeterWatts_Are-We-There-Yet.pdf