Linkdump - 19 juli 2024
Tijd voor de wekelijkse linkdump. There you go! Met deze week:
- Is Excel ook een algoritme?
- De Pest verpestte het al vroeg voor ons
- Radicaal liberalisme IS wokisme
- Op het schoolplein schijten
- Het Nationaal Kiezers Onderzoek
- Het FD recenseert het liberalisme
- Politieke emoties
- Andor is cultuurmarxisme!
- De Achilleshiel
- Zorgelijke demografische ontwikkelingen
- De witte ruiter roert zich weer
Is Excel ook een algoritme?
Geen idee hoe ik bij deze oude blogpost van Arnoud Engelfriet van Ius Mentis kwam, maar interessant is het wel: is een simpel Excelfiltertje óók al een algoritme? Juridisch bezien wel:
Engelfriet is hier bijzonder goed in demystificatie van het woord 'algoritme'. Vaak krijg je een IT-consultant die druk gebarend iets uit zijn mond spettert over Al-Chwarizmi en 'volledig geautomatiseerde besluitvorming met data science en Bayesiaanse schattingsmethoden'
Engelfriet legt uit dat de AI Act drie verschillende technieken aanduidt als AI: machine learning, logica-gebaseerde benaderingen en statistiek. De duurbetaalde acoliet van de AI-religie sputtert tegen dat die drie heel verschillend zijn, en dat hij heeft geleerd dat er maar ééntje AI mag heten.
Onzin, zeggen de juristen: het gaat om hoe je het gebruikt en de risico's die je daarbij neemt. Dus als een juridisch adviseur van destijds bijvoorbeeld Houten, IJsselstein, Nieuwegein of Lopik een Excelletje laat beslissen of een inwoner een extra fraudecontrole 'verdient', dan telt het juridisch als AI.
De Pest verpestte het al vroeg voor ons
Zo'n vijfduizend jaar geleden verdween de cultuur van de hunebedbouwers plotseling. Waarom? De Volkskrant haalt uit een recent artikel in Nature dat het wel eens de pest geweest kon zijn:
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/oerpest-richtte-hunebedbouwers-ten-gronde~b226a204/
Dit is interessant, omdat het een 'datapunt' is in de bredere discussie of die hele landbouwrevolutie van duizenden jaren geleden nu zo'n goed idee was:
De landbouwsamenleving is ongelijker en eet meer, maar slechter:
https://www.weforum.org/agenda/2018/10/how-the-agricultural-revolution-made-us-inequal/
Een meer open vraag is of een landbouwsamenleving leidt tot meer ziektes. Dat kan zijn omdat vee, mee-eters en mensen dichter op elkaar leven dan voorheen, en zo vaker bacillen uitwisselen. Aan de andere kant: evolutie kan er ook toe leiden dat mensen in landbouwsamenlevingen een effectiever immuunsysteem ontwikkelen, zoals in Europa iets van zevenduizend jaar geleden misschien gebeurd is:
https://www.science.org/content/article/how-ancient-farmers-throttled-their-immune-systems-survive
We zijn er dus nog niet helemaal uit, maar één ding weten we wel: de pest kan het behoorlijk verpesten voor ons.
Radicaal liberalisme IS wokisme
Radicaal liberalisme - waarmee ik bedoel: het oude liberalisme zoals het bedoeld is, terug naar de wortels, radicaal vanwege het Latijnse woord voor wortel: radix - IS wokisme.
Want: een simpel principe in het radicale liberalisme is dat mijn vrijheid ophoudt waar die van jou begint. John Stuart Mill noemde dat het schadebeginsel: https://nl.wikipedia.org/wiki/Schadebeginsel
En dat betekent dus ook dat als een man ontdekt alleen maar verliefd te worden op mannen, of dat als een man zich van binnen écht honderd procent vrouw voelt, en een medische procedure start om er van buiten uit te zien zoals zij zich van binnen voelt, dat dat gewoon moet kunnen. Want wie doen zij hier schade mee? Niemand.
De afgelopen decennia hebben Amerikaanse radicaal-rechtse populisten en christelijk-conservatieven de handen ineen geslagen, om ons te doen geloven dat er een mystieke ideologie bestaat die 'wokisme' heet. De visie van deze wokisten heet intersectionaliteit, en hun missie: om iedereen te bekeren. Letterlijk: aldus deze onheilige coalitie willen wokisten van iedere hetero een homo maken, van iedere man een vrouw en andersom, en van iedere volwassene ook nog eens een pedofiel. De uitdrukking 'door de strot duwen' komt dan vaak te pas.
Onzin: dat is helemaal niet waar die zogeheten 'wokisten' voor pleiten. Waar wokisten wel voor pleiten is: acceptatie en aandacht voor het feit dat mensen verschillend kunnen zijn. En dat het niet aardig is als een maatschappij of overheid slechts één manier van mens-zijn verheft tot de norm, en alle andere manieren van mens-zijn veroordeelt als 'slecht'. Voor wokisten geldt dat er maar één manier van mens-zijn is die inherent slecht is: een manier van mens-zijn die de vrijheid van ándere mensen schendt. Mills schadebeginsel dus.
Maar een recent bericht in het NRC laat zien dat de stormaanval van radicaal-rechts en christelijk-conservatief succes heeft gehad: de homo-acceptatie is stevig gedaald:
Met als clickbait-quote een jongen van dertien die over homoseksualiteit zegt: "Ik vind het een beetje raar. Mannen moeten op vrouwen vallen. Ik vind het ook vies."
Dat hulpwerkwoord 'moeten', daar zit hem het probleem. Een woke radicaal liberaal denkt na over de betekenis en het gebruik van dit soort deontische modale hulpwerkwoorden. Naast 'moeten' is er bijvoorbeeld ook 'kunnen', 'mogen', 'willen' en 'hoeven'. Zeg tegen een woke liberalen dat mannen op vrouwen moeten vallen, en ze antwoorden: 'Niemand moet iets - behalve de vrijheden van anderen respecteren, natuurlijk. Iedereen mág alles, zo lang de vrijheden van anderen gerespecteerd blijven. En als iemand iets niet wil, dan kán je ze er niet toe dwingen.'
Niet voor niets is dat ongeveer de strekking van een interview met één van meest aangehaalde, minst gelezen 'wokisten': Judith Butler, in hetzelfde NRC:
Het is dus een mythe dat 'woke' iemand iets 'door de strot wil duwen'. Wat ons door de strot geduwd is, is het geloof in die mythe. En met succes, blijkbaar.
Op het schoolplein schijten
Ik ben het niet altijd eens met Carolina Trujillo. Vaak ook wel, trouwens. Maar ongeacht de inhoud, ik moet echt altijd lachen om hoe ze het opschrijft. De sleetse metafoor van protest-politiek als een verwend kind kind krijgt nieuw leven in haar handen:
https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/12/het-verwende-jongetje-van-de-klas-a4859492
Op het schoolplein schijten - wie is er niet mee groot geworden?
Het Nationaal Kiezers Onderzoek
Het NRC vat even samen wat het Nationaal Kiezers Onderzoek nu vond over de uitslag van november 2023:
De vijf lessen:
- Kiezers zweven meer en langer
- Kiezers zijn niet ineens méér anti-immigratie geworden: anti-immigratie is hoger gekomen op de agenda
- Er bestaan bij de kiezers nu drie 'blokken': centrum-links, centrum-rechts en radicaal-rechts
- 'Links' wordt niet meer gezien als 'links'
- Ietsjes meer kiezers zijn in de 'sterke leider-mythe' gaan geloven
Met name dat laatste is verontrustend: issues komen en gaan, en ideologische posities op een KiesKompas kunnen verschuiven. Waarmee ik ook bedoel: met een goede, inhoudelijke campagne kan een capabele politieke partij vast wel mensen ervan overtuigen dat het inhoudelijk of ideologisch geen goed idee is om radicaal rechts te stemmen. En als dat niet lukt: dat is dan democratie, en dan heb je er maar mee te dealen.
Maar het geloof in de mythe dat een 'sterke leider' in staat is om 'de problemen op te lossen', is fundamenteel ondemocratisch. Ik durf zelfs wel te zeggen: zo'n beetje álle politieke rampen in de hele menselijke geschiedenis zijn veroorzaakt door een 'sterke leider' - en het geloof in hen.
Het FD recenseert het liberalisme
Een uitstekende dubbelrecensie van het FD van Erica Brenners Adventures in Democracy en Alexander Lefebvres Liberalism as a way of life:
https://fd.nl/politiek/1522075/zelfhulp-voor-verdedigers-van-de-liberale-democratie
Recensent Caspar Thomas merkt op dat dit twee goede boeken zijn voor wat de Amerikanen 'liberals' noemen: een woord waar geen goede Nederlandse vertaling voor is.
Ik denk dat er best een goede vertaling voor is, maar dat we die vergeten zijn: radicaal-liberalen.
Want historisch bezien hebben veel van de huidige politieke stromingen in Europa hun wortels in het oorspronkelijke, radicale liberale denken van na de Franse Revolutie. Op de Engelstalige wikipedia heet dat 'classical radicalism', en het wordt omschreven als 'links liberalisme':
https://en.wikipedia.org/wiki/Classical_radicalism
De Engelse 'Philosophical Radicals' waren de intellectuele kost waar één van de kerkvaders van het liberalisme, John Stuart Mill, mee groot is geworden:
https://plato.stanford.edu/entries/mill/
En in Nederland waren het de verschillende linkse en progressieve stromingen die juist vonden dat de gezapige nazaten van Thorbecke niet liberaal genoeg waren, die zichzelf het etiket van radicalen opplakten:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Radicalisme
Het radicaal-liberalisme als term én als stroming heeft in Nederland nooit een eigen politieke partij gekend. Dit omdat veel partijen de seculiere, democratische, rechtsstatelijke en sociale ideeën al snel als grondslag aannamen, en dus andere etiketten nodig hadden om zichzelf van andere partijen te onderscheiden. Je kunt immers moeilijk campagne voeren tegen een andere partij op een onderscheid dat er niet is. Vandaar dat de hedendaagse radicaal-liberalen dus niet alleen maar de 'linkervleugel' van de VVD zijn, maar ook D66, GroenLinks-PvdA, Volt, CDA, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, ... .
Maar ja, dat woord 'radicaal', he? Dat klinkt zo....radicaal. Terwijl het gewoon 'wortel' betekent in een voorouderlijk dialect van het Italiaans. Saaier kan het niet!
Politieke emoties
Sanne Kloosterboer recenseert De emoties tussen ons. Hoe cultuur onze emoties bepaalt van Batja Mesquita:
https://fd.nl/samenleving/1522349/de-mythe-van-de-universele-emoties-ontkracht
Pyscholoog Paul Ekman beweerde decennia eerder dat mensen een stuk of vier, nee, uh, vijf, nee uh, zes, nee uh, zeven universele 'basisemoties' hebben: bang, boos, blij bedroefd, walging, minachting en verbazing:
https://www.paulekman.com/universal-emotions/
Maar de in Nederland geboren Batja Mesquita claimt dus (niet als enige) dat mensen uit andere culturen hun emoties wezenlijk anders beleven.
De vraag is wat het nut is van die 'ontdekking'. Recensent Kloosterboer wijst er terecht op dat teveel respect en begrip voor de cultureel 'andere' constructie van emoties kan leiden tot cultuurrelativisme: alsof de boosheid waarmee bijvoorbeeld een kleine minderheid radicale islamisten reageert op afbeeldingen van hun profeet, politiek gelegitimeerd is.
Tegelijkertijd is het nadeel van een korte recensie in de krant, dat Kloosterboer niet wat meer de filosofische diepte in kan duiken.
Zo mist de lezer bijvoorbeeld een nog subtielere kritiek op de invalshoek van Mesquita: dat het feit dat emoties cultureel geconstrueerd en gemedieerd zijn, betekent namelijk niet dat er geen universele emoties zouden kunnen zijn. Dat verschillende culturen hun kinderen en mede-volwassenen verschillend socialiseren in:
- het interpreteren van hun emoties
- het wegen van het relatieve belang van verschillende emoties
- het uiten van hun emoties
- het al dan niet maatschappelijk legitimeren van bepaalde interpretaties van emoties en bepaalde gedragsuitingen die eraan gekoppeld worden
...zegt niks over de mogelijke emoties waarmee mensen 'geboren worden'. Emoties zouden ook zoiets als 'taal' kunnen zijn: alle mensenbaby's hebben een potentiaal, een talent voor taal, maar welke taal ze dan leren, hangt af van waar en bij wie ze geboren worden.
En de analyse van Batja betekent juist bij uitstek wél dat mensen uit een ándere cultuur van emotie gesocialiseerd kúnnen worden. In zo'n constructivistisch perspectief zou bijvoorbeeld een politiek-filosoof juist kunnen zeggen: laten we een buiten-cultureel, universeel gedeeld criterium opstellen om culturen moreel te rangschikken. Als we dan vinden dat de ene cultuur er minder goed vanaf komt dan de andere, dan kunnen we een resocialisatie-programma opstellen om mensen te socialiseren in de 'fijnere' cultuur.
Een beetje wat de politiek-filosoof John Rawls deed voor vraagstukken van distributieve rechtvaardigheid: hij vroeg met zijn sluier der ontwetendheid eigenlijk: 'als je zelf niet weet waar je staat op de hele inkomens- en vermogensladder, wat vind jij dan een eerlijke inkomens- en vermogensverdeling?'.
Zo'n criterium vinden is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, en iemand dan actief te hersocialiseren in zo'n hypothetische betere cultuur, zónder de principes van de liberale democratie geweld aan te doen al helemaal. Batja stelt blijkens de recensie dat het ongeveer drie generaties duurt voordat een nieuwkomer de emoties van een cultuur leert voelen.
Andor is cultuurmarxisme!
De intens articulerende Damien Walter vertelt waarom de Disney+-serie 'Andor' een Marxistisch manifest is:
https://www.youtube.com/watch?v=D2rt9bDi3eQ
De Achilleshiel
Hey jij daar, zit je lekker te werken in de cloud van Alfabet, Apple, Microsoft of Amazon? Ja? Dan heeft regeringsadviseur Haroon Sheikh nieuws voor je: JIJ bent de achilleshiel van onze Europese veiligheid:
Zorgelijke demografische ontwikkelingen
Er is maar één krant in Nederland die het durft te hebben over de échte zorgelijke demografische ontwikkelingen die iedereen kan zien: het Financieele Dagblad over de aanstiefelende vergrijzingsgolf:
fd.nl/economie/1522874/vergrijzing-is-botsing-in-slow-motion-en-niet-alle-landen-hebben-airbags
Helaas lijkt de beste oplossing voor de problemen die het met zich meebrengt: méér immigratie. Méér, ja. Ga d'r maar aanstaan, premier Schoof.
De witte ruiter roert zich weer
Slecht nieuws: de kans dat het H5N1-vogelgriepvirus gaat leiden tot een pandemie, is weer een stukje groter geworden. Het goede nieuws: ben je geboren voor 1968, dan ben je er waarschijnlijk minder vatbaar voor, zegt Nature: