Plotselinge komkommers
Het debat in de Tweede Kamer van afgelopen woensdag (hier: https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/plenaire_vergaderingen/details/activiteit?id=2024A08090) deed me denken aan een hele oude internet-hype: de katten-versus-komkommers-hype.
De katten-versus-komkommers-hype was een ietwat wrede grap die baasjes van katten met hun lieve pluizebolletjes uithaalden. Dit ging als volgt:
- Geef je kat wat te eten
- Leg een komkommer achter je kat neer terwijl deze eet
- Laat je kat achterom kijken en...
- Lach jezelf een liesbreuk wanneer je ziet hoe hoog je kat kan springen van schrik
Nogmaals: dit is een beetje een wrede grap. Want: je kat schrikt écht behoorlijk hard. Katten schrikken van zo'n plotselinge komkommer omdat ze denken dat de onschuldige groente een jagende slang is die op het punt staat ze te grazen te nemen. In een flits van een seconde denken ze: 'HELP! IK BEN DE SJAAK!' (om het in Freek-Vonk-jargon te zeggen). Alle zelfbehoud-instincten schieten in de allerhoogste alarmstand, en daarom zie je wat voor rare sprongen een kat in het nauw kan maken.
Niet aardig om je kat dit aan te doen, zeiden de dierenexperts van het dode MetroNieuws vijf jaar geleden al:
https://www.youtube.com/watch?v=mnYiPEuO4Mw
Maar waarom lijkt de (dieronvriendelijke) katten-versus-komkommers-grap dan op dat beschamende 'debat over de geweldsincidenten in Amsterdam'? Lees even mee...
Nee, het was géén pogrom
Dat zo'n arme kat zo hoog opspringt, is volkomen begrijpelijk. Want: in de geest van ieder levend wezen zitten allerlei automatismes ingebakken. Die automatismes zijn er vooral om je in leven te houden bij acute, levensbedreigende situaties. Bijvoorbeeld: stel dat het wáár was dat er een slang op tien centimeter afstand naar je toe was gekropen, dan heb je geen tijd om te checken of het wel wáár is dat je een slang ziet. Je instinct neemt het over, en je reageert. Je denkt een Heel Groot Gevaar te zien, en je reageert.
Precies hetzelfde gedragspatroon hebben de politici van onder andere PVV, VVD, BBB maar óók, aan de andere kant van het spectrum, Denk, gisteren uitgebuit. Daarmee bedoel ik dat zij welbewust datgene wat er daadwerkelijk gebeurde, zwaar en schromelijk hebben overdreven, met als doel om ons - brave nieuwsvolgers - schrik aan te jagen en rare bokkensprongen te laten maken. Bokkensprongen zoals: de principes van een democratische rechtsstaat op een achternamiddag in november overboord gooien.
Eerst even over dat schrik aanjagen: dat is wat een deel van de Tweede Kamer gisteren maar al te graag deed. Want wat was er écht gebeurd in Amsterdam? Het was zeker niet fris, maar het was géén pogrom. Dat zeg ik niet alleen, dat zegt ook Jaïr Sanders, theatermaker en bestuurslid van de Liberaal Joodse Gemeente, hier in Buitenhof:
https://www.youtube.com/watch?v=FyiA-adFkl8
Wat extra sterk is aan het betoog van Sanders: hij begrijpt waarom veel Joodse mensen in Amsterdam wel de link leggen met de term 'pogrom'. Net zoals dat hij begrijpt waarom veel moslims en mensen met Marokkaanse (groot)ouders zich óók al langere tijd steeds onveiliger voelen. Als je óf van dichtbij, óf via parasociale en algoritmische media, steeds maar beelden te zien krijgt van geweld dat zonder mededogen wordt losgelaten op mensen waarvan je denkt: 'dat had ik kunnen zijn', dan schrik je, en reageer je. Ongeacht of je nu gefact-checkt hebt of dat Hele Grote Gevaar écht een heel groot gevaar is.
Politici die ervan profiteren om jou angst aan te jagen
Maar: een begrijpelijke schrikreactie van een gewone burger (of die nu joods, Joods, moslim, Marokkaan of Brabander is) mag nooit uitgebuit worden door politici voor hun eigen gewin. Van de leiders van ons land mogen we meer verwachten. Bijvoorbeeld dat ze hun eigen eerste, instinctieve indruk even opzij zetten. Dat ze éérst de feiten boven tafel krijgen, voordat ze oordelen. Dat ze een kritische discussie voeren over wat er aan de hand was, en daarna pas een kritische discussie over wat er dan eventueel gedaan moet worden. Dat ze mensen die in stress schieten omdat ze schrikken, éérst kalmeren. We verwachten van de leiders van ons land, kortom, je weet wel: leiderschap.
Maar wat kregen we in plaats daarvan? Een meerderheid van politici die maar al te graag olie op het vuur wilden gooien, om vervolgens de vlammen aan te blazen met een windturbine, om zodoende de democratische rechtsstaat ermee in de hens te willen zetten - voor hun eigen gewin. Op beide uitersten van het politieke spectrum buitelden sprekers over elkaar heen om overdrijving op overdrijving te stapelen: het was niet 'slechts' een pogrom, het was een ... (ik merk dat ik het woord niet wil typen: door het te herhalen gooi ik zelf ook alleen maar meer olie op het vuur. Iets met jacht, dat bedoel ik), of nog erger!
En waarom deden ze dat? Voor eigen gewin. Ten eerste wordt er nu serieus besproken of we fundamentele principes van de democratische rechtsstaat even opzij kunnen zetten. Bijvoorbeeld door het gehele instagram-account van Cestmocro te verbieden, omdat de inhoud ervan een paar politici niet aanstaat - een flagrante schending van de vrijheid van meningsuiting. Of bijvoorbeeld door voor te stellen dat de raddraaiers subiet hun Nederlandse paspoort ontnomen wordt - lijnrecht tegen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in.
En ten tweede, net zo belangrijk, hopen de betreffende politici door het gebruik van dit soort grote woorden méér stemmers te werven. Want voor iemand die de tijd niet heeft om dag-in, dag-uit het nieuws kritisch te volgen (en dat is de meerderheid in Nederland, want die meerderheid heeft het té druk met werken, met leren en met mantelzorgen), geldt: die hoort die grote woorden, en schrikt, want ze denken dat er een Heel Groot Gevaar is, zonder eerst te checken of dat klopt, en reageert - door te stemmen op de partij waarvan ze denken dat die iets aan dat Hele Grote Gevaar gaat doen.
Bewuste, berekenende, boosaardige uitbuiting
Als baasjes hun katten één keer laten schrikken met een plotselinge komkommer, dan is dat een ietwat wrede grap. 'Wreed', omdat ze hun kat onterecht de stuipen op het lijf jagen, maar 'ietwat', omdat er (helaas!) ergere dingen denkbaar zijn. En ook omdat sommige baasjes misschien geen idee hádden wat voor een doodsangsten ze hun arme beestje aandeden met zo'n plotselinge komkommer. En ook omdat veel baasjes dat misschien pas begrepen toen ze hun kat twee meter de lucht in zagen springen, zich vervolgens een beetje schaamden voor hun misplaatste grap, en daarna hun best deden hun huisdier te kalmeren en te troosten.
Maar wanneer baasjes hun katten keer op keer laten schrikken met plotselinge komkommers, zich er een liesbreuk om lachen, om vervolgens de schrikreactie van hun huisdier voor ándermans vermaak op internet te zetten, en er zelfs geld mee gaan verdienen op een YouTube- of TikTok-kanaal, dan is het meer dan een 'ietwat wrede grap'. Dan is het bewuste, berekenende, boosaardige uitbuiting.
Als dat is wat we vinden van katten-eigenaren, wat moeten we dan vinden van een groot deel van ónze baasjes in de Tweede Kamer gisteren?